Donderdag 9 september 2021
Voor Herman ter Beek, slachtoffer van een Duitse razzia in 1941, wordt een Stolperstein geplaatst. Dat gebeurt in de loop van woensdag 15 september aan de Bornerbroeksestraat 75, het adres waar Herman ter Beek destijds woonde.Arrestaties
In Almelo zijn in de nacht van 15 september 1941 op last van de Sicherheidsdienst door de Almelose politie tien Joodse mannen gearresteerd en afgevoerd naar het Gemeentelijk lyceum te Enschede en vandaar naar Mauthausen. Uit politierapporten blijkt dat twee arrestaties zijn mislukt omdat die joodse mannen bleken te zijn verdwenen. Alle tien zijn binnen enkele weken om het leven gekomen.
De werkgroep Stolpersteine van de Stichting Levend Verleden Oost Nederland heeft voor een aantal van deze tien slachtoffers van het Naziregime al Stolpersteine geplaatst. Op woensdag 15 september wordt er dus een Stolperstein geplaatst voor Herman ter Beek aan de Bornerbroeksestraat 75. Nabestaanden zijn hierbij aanwezig.
Biografie
Herman ter Beek werd op 18 mei 1896 in Hengelo geboren. Hij trouwde met Jansje Slager. Na enige jaren in Hilversum te hebben gewoond vestigde hij zich in 1937 in Almelo met een speciaalzaak in werkmans- en vakkleding aan de Bornerbroeksestraat 75 en kwam hij in dienst bij Swelheim Linnenindustrie. Herman had talent voor toneel en schreef ook teksten en voordrachten. Hij werd maandagavond 15 september 1941, samen met de joodse kostganger Erwin de Vries en zijn overbuurman de joodse bakker Mozes Swelheim, door twee Almelose politieagenten gearresteerd. Hij stierf in Mauthausen op 6 oktober 1941 en werd 45 jaar. Zijn echtgenote en zoon Jacob overleefden de oorlog.
Sabotage
Naar aanleiding van het veelvuldig doorsnijden van telefoonkabels van de Wehrmacht in de buurt van Enschede besloot de Duitse bezetter tegen de joden, die volgens de Duitsers de schuld waren van alle verzetsdaden, represaillemaatregelen te nemen. Om een voorbeeld te stellen werden in de nachten van 13, 14 en 15 september in Enschede, Hengelo en Almelo in totaal 105 Joodse mannen als “gijzelaars” gearresteerd. Het ging daarbij vooral om jonge en sterke mannen. Zij werden naar het concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk getransporteerd en vermoord. Mauthausen is een stadje aan de Donau, ongeveer 29 km. van Linz. De keuze viel op Mauthausen als concentratiekamp omdat daar steengroeven zijn, met grote voorraden graniet. Gevangenen moesten daar onder afgrijselijke omstandigheden werken tot de dood daarop volgde.
Joodse Raad
Al na enkele weken kwamen de eerste overlijdensberichten binnen. Toen eind oktober de meeste “gijzelaars” waren gestorven besefte de joodse gemeenschap wat het betekende om naar een concentratiekamp te worden afgevoerd en dat het van levensbelang was niet in de handen van de bezetter te terecht te komen. Het onderduiken begon snel daarna. De Joodse Raad in Enschede had hierbij een belangrijke rol.
Deborah ter Beek, kleindochter van Herman (en dochter van zoon Jaap ter Beek), schreef een verhaal over Herman (en kostganger Erwin de Vries), klik hier.
Deborah: "Mijn vader Jaap ter Beek was vanaf circa april 1942 tot de bevrijding in april 1945 ondergedoken bij mej. Alie Tharner aan de Adastraat 32 in Almelo, tezamen met zijn moeder (de weduwe van Herman) Jansje ter Beek-Slager. Beide hebben de oorlog overleefd. Over zijn onderduik “tante” schreef mijn vader het volgende: Mijn “tante” Alie Tharner te Almelo bij wie ik was ondergedoken, was gereformeerd, en ze zei toen Ina [vrouw van Jaap] en ik haar voor het laatst bezochten precies hetzelfde als wat Elma Verhey op p. 33/34 [auteur van het het boek Het ondergedoken kind, artikel in Vrij Nederland 6 oktober 1990) zegt: “Ach Jaap, dat begrijp je toch niet, dat ik tegen die Nederlandse Hervormden moest zeggen: “ En wat zegt u straks als u zich tegenover God moet verantwoorden?” en je geen Jood in huis neemt nu. Tante Alie – muzieklerares van gitaar tot orgel, waar je gek van werd – liet je wel uit de Schrift lezen maar toonde geen enkele behoefte je tot gristen te bekeren", aldus Deborah. "Mej Tharner heeft veel Joden het leven gered, in samenwerking met Frits en Henny Tusveld".
Stolpersteine (ook bekend als struikelstenen) is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het is een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. (Bron: Wikipedia)
Bornerbroeksestraat 75
Woensdag 15 september
(foto onder: vooroorlogse feestavond met Jansje en Herman als voorste paar op de foto)
